|
تاریخ 20 / 1 / 42 نام و شهرت بازپرست: سرهنگ ستاد مقدم نام و شهرت متهم: آقاى مهندس مهدى بازرگان ساعت 9 صبح روز 20 / 1 از آقاى مهدى بازرگان بشرح زير در اطاق بازپرسى دادستانى ارتش تحقيقات گرديد. س ـ با تفهيم تبصره ذيل ماده 125 اصول محاكمات خود را معرفى نمائيد. ج ـ بسماللّه الرحمن الرحيم و يداحم الحاكمين قبل از معرفى خود لازم مىدانم تقاضا نمايم اجازه و امر فرمايند از طرف اينجانب به طبق تبصره ماده 112 دادرسى كيفرى از جناب آقاى سرهنگ بازنشسته بزرگمهر دعوت نماييد به عنوان وكيل مدافع در جلسه بازپرسى حضور بهم رسانند. و همراهى نمايند، زيرا كه اينجانب اطلاع و تخصصى در امور قضائى ندارم. اما معرفى خود: مهدى بازرگان فرزند مرحوم عباسقلى شناسنامه 20674 بخش 4 تهران ساكن تهران داوديه. خيابان ظفر. شغل استاد دانشگاه تولد 1286 س ـ برابر پرونده متشكله شما متهم هستيد كه اقداماتى بر ضد امنيت داخلى مملكت انجام دادهايد در مقابل اتهام نسبتا هرگونه دفاع يا توضيحى داريد بفرماييد. ج ـ بنده تا آنجا كه از نظريات عمليات لازم اطلاع دارم قصد و كارى بر ضد امنيت داخلى مملكت نكردم و اين اتهام را غير وارد مىدانم. س ـ توضيح فرماييد تاكنون در جمعيتهاى مختلف عضويت داشتهايد يا خير و اگر داشتهايد در آن جمعيت يا جمعيتها چه سمت و مسئوليتى واگذار گرديده است. ج ـ مقصود جنابعالى يقينا جمعيتهاى سياسى است. بنده عضو جمعيت نهضت آزادى ايران و جبهه ملى ايران مىباشم در نهضت آزادى ايران عضو شوراى و هيئت اجراييه هستم و در جبهه ملى به عضويت شوراى انتخاب شده بودم . س ـ باتوجه به مندرجات جواب داده شده بالا جنابعالى مسئوليت اقداماتى را كه به عنوان جمعيتهاى زير بوده انجام شده، بهعهده مىگيريد يا خير. ج ـ البته از جهت همبستگى و انضباط جمعى قبول مسئوليت شركت آن چه را كه در شوروى و هيئت اجراييه اين جمعيتها به تصويب رسيده و انجام شده باشد مىنمايم و مسئول آنچه خودم انجام دادهام هستم. س ـ جنابعالى غير از جمعيت نهضت آزادى در ايران جمعيتهاى ديگرى را تشكيل دادهايد يا خير و اگر دادهايد نام و علت آن را مرقوم فرماييد. ج ـ غير از نهضت آزادى ايران هيچ گونه جمعيت سياسى تشكيل نداده و عضويت ندارم اما از جمعيتهاى غير سياسى آنچه خاطرم مىآيد در تأسيس كانون مهندسين ايران و انجمن اسلامى مهندسين و معلمين و شعبه فارغالتحصيلان مدرسه سانترال پاريس شركت داشتهام. اين جمعيت به ترتيب صنفى و فنى، دينى و دوستانه است. س ـ در تحقيقاتى كه سابقا بازجويان از شما كردهاند ضمن فعاليتهاى خود نامى هم از حزب ايران نمودهايد توضيح فرماييد چه فعاليتهايى به نفع اين حزب انجام دادهايد. ج ـ همان طورى كه در بازجوئيها توضيح دادهام سابقا گاهگاه در سخنرانىهاى حزب ايران حاضر مىشدم (حتى يك سخنرانى نيز ظاهرا در سال 1327 در آن حزب ايراد كردم) با بسيارى از مؤسسين حزب ايران نيز سابقه دوستى و رفاقت داشته و دارم اما عضويت و فعاليت ديگرى نداشتهام. س ـ توضيح فرماييد نظر شما در مورد تشكيل جمعيت نهضت آزادى چه بوده ضمن تشريح تاريخچه جمعيت مزبور و مدت زمانى كه فعاليت مىكنيد به ذكر مسئولين ج ـ نهضت آزادى ايران در سال 13391 (قاعدتا) به منظور انجام وظائف اجتماعى دينى، و فعاليتهاى سياسى قانونى بر طبق قانون اساسى ايران تأسيس گرديده است. يقينا در پرونده نسخهاى از مرامنامه و مجلس افتتاحيه نهضت آزادى ايران وجود دارد كه شرح كامل و دقيق در آنجا داده شده است. در اوراق بازجوئى نيز اسامى مسئولين شوراى هيئت اجرائيه را آنچه در نظر بود نوشتهام. س ـ آيا جمعيت نهضت آزادى جزو جمعيتهاى تشكيلدهنده جبهه ملى رسمامىباشد يا خير. ج ـ تأسيس نهضت آزادى ايران بعد از جبهه ملى ايران بوده است. نهضت آزادى ايران در عين طرفدار بودن جبهه ملى ايران هنوز عضويت در جبهه ملى ايران ندارد. س ـ براى اين بازپرس روشن فرماييد با آنكه اين جمعيت جزء جمعيتهاى جبهه ملى نبوده پس عضويت شما در شوراى مركزى بر مبنى چه رسم و قاعده يا توافقاتى بوده است. ج ـ بنده را يكى در جبهه قبل از تشكيل كنگره اخير به صفت شخصى براى عضويت در شوراى مركزى جبهه ملى دعوت كردند و با اين سمت بر طبق آيين نامه در كنگره شركت كردم و سپس از طرف كنگره به عضويت شوراى انتخاب شدم. س ـ توضيح فرماييد جمعيت نهضت آزادى آيا غير از تهران در ساير نقاط كشور فعاليت يا سازمانى دارد، يا خير و اگر اطلاع داريد حدود اعضاء اين سازمان را تقريبا نيز مرقوم فرماييد. ج ـ نهضت آزادى ايران جمعيت تازه تأسيس و كم نفرات است و فرصت و امكانات توسعه و تشكيلات دادن را نداشتهايم خارج از تهران شعبه و سازمانى و مسئولينى ندارد ولى ممكن است افراد طرفدار و علاقمند نيز كمى باشند. س ـ باتوجه به اينكه قبول در هر جمعيت كه داراى مرام و باور دينى مصوبه و تدوين شده است مستلزم تشريفات خاصى است از جنابعالى كه به عنوان بالاترين مقام در اين جمعت عضو بودهايد سؤال مىشود كه كسانى كه اساسنامه و مرامنامه تدوين شده به جمعيت شما مورد قبولشان مىباشد در حدود چه تعدادى هستند. ج ـ فكر مىكنم كسانى كه اساسنامه و مرامنامه نهضت آزادى ايران مورد قبولشان باشد خيلى زياد هستند ولى چون اولاً فرصت و امكاناتى جهت توسعه و سازمان دادن پيدا نشده است و با آنكه در اساسنامه شرايط عضويت و قسم خوردن و صدور كارت عضويت ذكر شده تا به حال حتى در مورد يك نفر هم اين عمل انجام نگرديده است. و ثانيا در ايران غالب مردم باتوجه به اوضاع و احوال از ورود و فعاليت رسمى در جمعيت سياسى غير دولتى خوددارى مىنمايند و نمىخواهند نامشان برده شود. س ـ توضيح فرماييد علت اينكه جمعيت شما تاكنون جزو اعضاى جمعيتهاى وابسته به جبهه ملى نشد. چه مىباشد و آيا اقدامى از طرف جمعيت شما در مورد عضو شدن در جبهه ملى انجام گرديد. يا خير و اگرانجام نشده چه علت داشته و اگر انجام شد. چه اقداماتى به عمل آمده و چرا تاكنون با اين امر موفق نشده است. ج ـ جواب اين سؤال بيشتر با خود جبهه مىتواند باشد. از طرف نهضت پس از تأسيس تقاضاى عضويت در جبهه به عمل آمد كه اينطور شنيدم كه چون در شوراى مركزى به طور كلى تصميم گرفته بودند. تقاضاهاى عضويت جمعيتها به كنگره موكول شود. اين عمل انجام نگرديد. در كنگره اصولاً تصويب نمودند ولى فرصت اقدام حاصل نشد. س ـ توضيح فرماييد. از طرف جميع افراد ملت ايران حق يا حقوقى به نام جمعيت نهضت آزادى يا شما يا افراد شما داده شده است يا خير. ج ـ البته چنين حق و حقوق تعريفى از طرف جميع افراد ملت ايران به نهضت آزادى ايران و هيچ جمعيت و فردى داده نشده است. س ـ شما و جمعيت وابسته به شما خود را تابع مقررات و قوانين جاريه مملكت مىدانند يا خير. ج ـ البته بر طبق قانون اساسى س ـ به موجب قوانين و مقررات جاريه تشكيل دستجات و اجتماعات و فعاليتها تابع مقررات خاص و مستلزم كسب اجازه از مقامات مسئول مىباشد آيا شما در موقعى كه قصد تشكيل جمعيت نهضت آزادى را داشتيد (يا ساير جمعيتهاى ديگر) با توجه به مقررات مزبور كسب اجازه فرموديد يا خير. ج ـ نهضت آزادى ايران و ساير جمعيتهايى كه بنده عضو آنها مىباشم از روز اول جمعيتهاى آشكار و قانونى بودهاند كه مقامات مسئول اطلاع داشتهاند و منع نكردهاند. اما در مورد مقررات خاص كه مستلزم كسب اجازه باشد و بدون آن نتوان عضو شد تا آنجايى كه بنده شنيدهام الزام قانونى ندارد و بيشتر از جمعيت احراز شخصيت حقوقى و افتتاح حساب در بانك و غيره مفيد است. كماآن كه در مورد كانون مهندسين انجام گرديده است و مثل اينكه انجمن اسلامى مهندسين و جامعه اسلامى مسلمين نيز تقاضاهايى دادهاند. اما بطور كلى فكر مىكنم قانون اساسى حق فعاليتهاى انتخاباتى و حزبى را مادامى كه قانونا و رسما غير قانونى تشخيص داده نشدهاند. (مثل حزب توده) براى افراد كشور باز و مجاز كرده است. س ـ مستند به اظهارات شما براى تشخيص اينكه جمعيتهاى متشكله قانونى است يا غير قانونى چه مقام يا سازمانى به نظر شما صلاحيت تعيين را دارند. ج ـ منظور بنده از قانونى نمودن اين جمعيتها اين است كه در چارچوب قوانين كشور و با رديفهاى مشروع و مجاز تشكيل شده است. اصولاً هرگونه فعاليت فردى يا دسته جمعى افراد در امور معاشى و فنى و صنفى و سياسى و دينى مادام كه خلاف آن به ثبوت نرسد و از طرف قواى مقننه و قضائى بر خلاف قانون تشخيص داده نشده و تصريح و اعلام نشده باشد فكر مىكنم در حكم مجوز و قانون محسوب مىشود. س ـ مجددا سؤال مىشود براى اينكه معلوم شود فعاليت جمعيتى قانونى يا غير قانونى است به نظر شما چه مقام و چه سازمانى صلاحيت اين كار را دارد و در ثانى تعيين فرماييد سران نهضت آزادى براى اينكه اثبات نمايند جمعيت آنها مفسده و غير قانونى نبوده. به كدام يك از سازمانهاى انتظامى و مسئول كشور مراجعه كرهاند. ج ـ همان طور كه عرض شد مؤسسين نهضت خود را قانونا ملزم به اين عمل نمىدانستهاند وگرنه از طرف ديگر فكر مىكنم مقامات قضائى هستند كه صلاحيت تشخيص عدم قانونى بودن يك جمعيت و اعلام آن را دارند. س ـ با آنكه در صفحه 3 تحقيقات فرمودهايد كه شما و جمعيت نهضت آزادى تابع مقررات و قوانين جاريه كشور مىباشيد توضيح فرماييد با آنكه به موجب مقررات خاص هرگونه اجتماعى مستلزم كسب اجازه از شهربانى است علت عدم اجراى اين مقررات چه بود. به علاوه اينكه در بالا توضيح دادهايد كه مؤسسين نهضت خود را قانونا ملزم به اين عمل نمىدانستند مستندات شما چه مىباشد. ج ـ مجددا تأييد مىنمايد كه اينجانب و جمعيت نهضت آزادى ايران خود را تابع قوانين جاريه و دستورات كشور در حدود قانون اساسى مىدانيم و چون تخصص قضائى نداريم بايد تحقيق كنيم كه آيا صرف مقررات و آنچه به تصويب مجلس رسيده و يا احيانا بر خلاف موازين قانون اساسى باشد در حكم قانون است يا خير. در مورد بخصوص كسب اجازه تأسيس جمعيت همان طور كه عرض شد چون مقامات انتظامى اطلاع كامل از تشكيل و فعاليتهاى اين انجمنها داشتند و حتى مأمورين آنها را به مدت يا گاهى به ميل خود با آدرسهاى رسمى در اجتماعات مربوطه شركت مىكند و بياد ندارم كه تذكر و اخطارى دائر برخلاف قانون بودن از اين عمل به ما داده باشند و هر زمان كه اينجانب را بازداشت كردهاند اين دعوى بيخود مىنمود و حتى ايرادى از ما نگرفتهاند به عنوان يك فرد عادى و با اشكال غير فنى قضائى استنباطم اين است كه عمل خلاف قانون انجام ندادهام. س ـ نشريات وابسته به جمعيت نهضت را بنام تعيين فرماييد. ج ـ نهضت نشريات رسمى منظم ندارد ولى اعلاميههايى گاهبهگاه بيرون داده است كه بنده عنوان و تاريخ آنها را بياد ندارم و اگر ارائه شود عرض خواهم كرد. از جمله نشريات يكى همان كتاب اعلام مرامنامه و افتتاح نهضت است و بعد اعلاميههايى به مناسبت 30 تير و نامه سرگشاده بهعنوان اعليحضرت همايونى است. تحقيقات در ساعت 1300 خاتمه داده شد. 1ـ آن چه در اسناد نهضت و تاريخچه آمده است، تأسيس نهضت در ارديبهشت 1340 بوده است. شايد آقاى بازرگان حضور ذهن نداشتند و ... |