اکبر خوش زاد

حجت‌الاسلام غلامحسین جعفری همدانی در سال 1324ق در روستای شانگرین از توابع همدان به دنیا آمد. وی در سال 1337ق/1297ش برای تحصیل علوم دینی به همدان رفت و به مدت 5 سال در آن شهر اقامت گزید. سپس برای ادامه تحصیل عازم قم شد و در محضر استادان آن دیار، میرزامحمد همدانی ثابتی و آخوند ملاعلی همدانی و آقا شیخ‌غلامرضا طبسی کسب فیض نمود. حجت‌الاسلام غلامحسین جعفری همدانی در سال 1324ق در روستای شانگرین از توابع همدان به دنیا آمد. وی در سال 1337ق/1297ش برای تحصیل علوم دینی به همدان رفت و به مدت 5 سال در آن شهر اقامت گزید. سپس برای ادامه تحصیل عازم قم شد و در محضر استادان آن دیار، میرزامحمد همدانی ثابتی و آخوند ملاعلی همدانی و آقا شیخ‌غلامرضا طبسی کسب فیض نمود. حضور وی در قم مصادف با تبعید علمای نجف آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی و آیت‌الله نایینی به ایران بود. پس از سه سال تحصیل در قم در سن 21 سالگی برای تحصیل دروس عالیه عازم نجف‌اشرف شد و به مدت 23 سال در حوزه نجف‌اشرف به تحصیل علوم دینی پرداخت. رسایل، کافیه و مکاسب را از میرزاابوالحسن مشکینی و درس خارج فقه را از سیدابوالحسن اصفهانی، آقاضیاء عراقی، آقا شیخ‌محمدحسین کمپانی و آیت‌الله نایینی فراگرفت و منظومه را خدمت شیخ‌مرتضی آشتیانی تحصیل کرد. ایشان به هنگام تحصیل در حوزه نجف‌اشرف تقریرات درس استادان را می‌نوشت که از آن جمله می‌توان به تقریرات درس آیت‌الله کمپانی و آقاضیاء عراقی و اصول فقه آیت‌الله ابوالحسن اصفهانی و آیت‌الله مشکینی اشاره کرد. وی چند سالی نیز به تدریس درسهای سطح و خارج در حوزه علمیه نجف‌اشرف پرداخت. از هم دوره‌ای‌های ایشان در نجف‌اشرف، آیت‌الله سیدابوالقاسم خویی بود که بعدها به مرجعیت رسید. پس از فوت آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی در سال 1324ش، جعفری همدانی تصمیم گرفت به ایران مراجعت کند که چهار سال بعد در سال 1328ش این تصمیم را عملی کرد. حجت‌الاسلام جعفری همدانی پس از مراجعت به ایران در مسجد جامع تهران در شبستان گرمخانه، امام جماعت شد. در این دوره از زندگی وی که مصادف بود با مرجعیت و زعامت آیت‌الله بروجردی در حوزه علمیه قم، کمتر در مسائل سیاسی دخالت می‌کرد. اما با آغاز مبارزات سیاسی امام خمینی و همزمان با ایشان به مسائل سیاسی و انتقاد از حکومت پهلوی پرداخت. نخستین بار پس از اعتراض به تصویب‌نامة لوایح شش‌گانه و برگزاری رفراندوم در سال 1341ش دستگیر و زندانی شد. پس از قیام 15 خرداد 1342 و بازداشت امام خمینی نیز در انتقاد از عملکرد رژیم در روز 17 خرداد دستگیر و زندانی شد. جعفری همدانی از نظر سنی و درسی هم دوره‌ای امام خمینی نبود اما می‌توان عقاید و نظرات مشترک ایشان را در کنار امام خمینی قرار داد و تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی ارتباط خود را با امام حفظ کرد. پس از تصویب لایحة کاپیتولاسیون در زمان دولت حسنعلی منصور و تبعید امام خمینی به دلیل محکوم کردن اقدامات رژیم، جعفری همدانی از طریق نمایندگان امام چون آیت‌الله سیداحمد خوانساری با ایشان در ارتباط بود. و از این زمان به بعد مسجد جامع تهران را به پایگاهی جهت رساندن پیام امام به مردم و مبارزه علیه رژیم تبدیل کرد. وی علاوه بر آن که خود به منبر می‌رفت و مردم را از اوضاع کشور آگاه می‌کرد، از وعاظ و سخنرانان مبارزی چون شیخ‌جعفر شجونی، ربانی املشی و حجازی دعوت می‌کرد تا ضمن وعظ و خطابه برای مردم به انتقاد از رژیم بپردازند. جعفری همدانی بارها توسط مأموران امنیتی دستگیر و زندانی و چند بار نیز ممنوع‌المنبر شد. ساواک پس از آگاهی از فعالیت سیاسی وی، اعمال و رفتار ایشان را تحت نظر قرار داد و به عنوان یکی از مخالفان رژیم به مقابله با اقدامات وی می‌پرداخت. جعفری همدانی به بسیاری از مسائل حکومت پهلوی چون کاپیتولاسیون، جشن‌های شاهنشاهی، ترویج فساد در جامعه، تشکیل حزب رستاخیز و مسائل دیگری که وی آن‌ها را مخالف اسلام و غیرقانونی می‌دانست، انتقاد کرد وی رژیم شاه را فاقد مشروعیت برای حکومت می‌دانست و بر این عقیده بود که حکومت قصد براندازی اسلام و روحانیت را دارد و به همین دلیل با تمام توان خود به مبارزه با آن پرداخت. جعفری همدانی علاوه بر مسائل ایران به اوضاع جهان اسلام نیز توجه می‌کرد. وی در بیشتر سخنرانی‌های خود به مسئله فلسطین و تصرف سرزمین‌های اسلامی توسط رژیم اسرائیل اشاره کرده و جنایات رژیم اسرائیل اعلام کنند و به مقابله با آن بپردازند و چون متوجه حساسیت این مسئله برای رژیم شده بود، با مطرح کردن مسئله اسرائیل آن را به عنوان حربه‌ای برای ضربه زدن به حکومت پهلوی به کار می‌برد. ایشان بر این عقیده بود که تنها راه مبارزه با رژیم، آگاه کردن مردم از ماهیت حکومت است و این را وظیفه دینی و ملی خود می‌دانست. او معتقد بود روحانیت باید بر دستگاه قضایی و مصوبات دولت نظارت داشته باشد. ایشان حکومت و شخص شاه را مسئول فساد در جامعه می‌دانست. او بارها اعلام کرده بود که هر عملی که مخالف با دین باشد با آن مخالفت خواهد کرد و چون مسبب همه معضلات جامعه را شخص شاه می‌دانست به مبارزه با شاه پرداخت. حجت‌الاسلام جعفری همدانی از پیروان راستین امام خمینی بود و پیروی از دستورات ایشان را وظیفه شرعی و دینی خود می‌دانست و تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن نیز ضمن حمایت از ایشان، ارتباط خود را با امام حفظ کرد. وی علت پیروزی انقلاب اسلامی را علاوه بر لطف خداوند، در رهبری حکیمانة رهبر انقلاب و حمایت بی‌دریغ مردم ایران از دستورهای امام می‌دانست. مبارزات جعفری همدانی در آگاه کردن مردم تأثیر بسزایی در روند پیروزی انقلاب اسلامی ایران داشت و با آن که در این راه با مشکلات و سختی‌های بسیاری روبرو شد اما هیچ گاه در ادامه راهی که در پیش گرفته بود، متزلزل نشد. ایشان در سال 1356ش دچار بیماری قلبی شد و مدتی در منزل بستری شد. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز در همان مسجد گرمخانه به اقامه نماز پرداخت و در سال 1374ش در سن 92 سالگی درگذشت. 

سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی