|
سري 8 نوامبر 1978 ـ 17 آبان 1357 از: سفارت آمريكا، تهران ـ 10959 به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دي. سي. موضوع: رفتار نظاميان در 4 تا 6 نوامبر خلاصه: تعدادي از شاهدان عيني قابل اعتماد در 5 نوامبر شاهد اتخاذ سياست عقب‌نشيني از جانب نظاميان در مقابل تظاهركنندگان بودند كه با رفتار مشاهده شده ارتشيها در 4 تا 6 نوامبر مغايرت داشت. انگيزههاي احتمالي براي اين كار پيچيده هستند، بايستي بر اساس ساده‌ترين تعبيرات كه ممكن است توسط رسانه‌ها يا مخالفين برداشت گردد به آن نگريسته شود. 1ـ سفارت با تعدادي از شاهدان عيني وقايع 4 تا 6 نوامبر از جمله روزنامه‌نگاران قابل اعتماد آمريكايي كه هر سه روز را در خيابانها بوده‌اند و همچنين شهرونداني كه در كشمكشهاي مختلف درگير شده‌اند گفتگو كرده است. برداشت از توضيحات همه آنها يكسان است. ارتش در 5 نوامبر يك موضع آماده باش اتخاذ كرده بود. (روز بحراني در اغتشاشات ايران) كه با رفتار مشاهده شده آن در 4 نوامبر و در 6 نوامبر پس از اينكه دولت نظامي معرفي شد مغايرت داشت. 2ـ يك روزنامه‌نگار با تجربه گفت سربازان در 4 نوامبر در دانشگاه تهران زماني كه دانشجويان از دانشگاه به بيرون هجوم آوردند صف آتش تشكيل داده و آنان را متفرق ساختند. روز بعد هنگامي كه دانشجويان از دانشگاه خارج مي‌شدند سربازان فقط ايستادند و تماشا كردند. در خيابان شاهرضا كه مركز خرابكاري بود چندين روزنامه‌نگار حضور داشتند و متوجه شدند كه سربازان در كنار خيابان ايستاده‌اند ولي مداخله‌اي در تلاش تظاهركنندگان براي جمع‌آوري مواد براي آتش زدن ننمودند. سربازان فقط هنگامي اقدام كردند كه به نظر مي‌رسيد مردم به مخاطره افتاده‌اند. يك آمريكايي كه در هنگام غارت و چپاولگري ساختمان وزارت اطلاعات به آنجا مراجعه نموده بود گفت زماني كه تظاهركنندگان به ساختمان داخل شدند سربازان در كنار ايستادند ولي به افرادي كه در ساختمان گير افتاده بودند كمك كردند تا از محوطه خارج شوند. يك روزنامه‌نگار انگليسي كه با دو شاهد عيني گفتگو كرده بود گفت قبل از حمله به ساختمان سفارت انگليس كه قبلاً گزارش شد يك كاميون نفربر پر از سرباز سفارت را ترك كرد. روزنامه‌نگاري كه در 6 نوامبر به خيابانها رفته بودند گفت حالت سربازان از روز قبل تهاجمي‌تر بود كه به صورت گروههاي كوچك حركت مي‌كردند و تظاهركنندگان را با شتاب بيشتري متوقف مي‌نمودند. شاهدان متوجه شدند كه درصد سربازان نسبت به تظاهركنندگان در 5 نوامبر از روز قبل آن كمتر بود. 3ـ ما در مورد انگيزه ارتش در خلال اين دوره از منابعي چند تحقيق كرديم. مخالفين و برخي ديگر مدعي هستند كه ارتش بر اساس دستورات شاه يا فرماندهان ارشد ارتشي تعمداً در كنار ايستاد تا مستمسكي براي حكومت نظامي بيابد. با در نظر گرفتن مضمون مشورتهاي دولت و درك اجتناب‌ناپذير بودن حكومت نظامي در دوره 4 ـ 5 نوامبر اين توضيح به نظر ما خيلي ساده مي‌آيد. از طرف ايرانيان مطلع اين فرضيه عنوان شده كه ارتش تمايل به متهم شدن به راه‌اندازي حمام خون نداشت و در نتيجه از حمله به تظاهركنندگان خودداري نمود و با آگاهي اقدام به نجات جان انسانها در مقابل از دست دادن صيانت خود نمود. (افسر ارشد ارتش به دفتر وابسته دفاعي همين مطلب را اظهار نمود كه توسط تلكس جداگانه‌اي گزارش مي‌شود.) ديگران فكر مي‌كنند برخي از فرماندهان حجت خود را به تظاهركنندگان كامل ساختند تا هنگامي كه نمايشنامه دولت اجرا مي‌شود خيالشان آسوده باشد. با در نظر داشتن نظرات شاهدان عيني كه رفتار تمام سربازان در تمام منطقه مركز شهر تقريباً يكي بوده، احتمال بر اين مي‌رود كه به ارتش به هر دليلي دستور داده شده بود كه با شدت از ساختمانها و اموال دفاع نكنند. بحثهاي مستمر و گاهي اوقات برخورد بين دولت شريف امامي و امراي ارتش در خصوص اينكه در خاتمه دادن به تظاهرات از چه مقدار نيرو بايستي استفاده شود ممكن است به تصميم ارتش بر عدم خشونت كمك كرده باشد. خط ديگر فكري عنوان مي‌كند كه پوشش تلويزيوني نسبتاً وحشتناك 4 نوامبر از عمليات ارتش در دانشگاهها، ممكن است باعث شده باشد ارتش تصميم به اتخاذ موضعي آرام‌تر و نرم‌تر در 5 نوامبر گرفته باشد. در هر حال با در نظر گرفتن انگيزههاي چندگانه هشدار داد. شايد داستان كاملاً صحيح اين قضيه هرگز روشن نشود. در هر حال با توجه به وجود انگيزههاي گوناگون بايد با برداشت‌هاي ساده‌لوحانه آنگونه كه عنوان مي‌شوند هوشيارانه برخورد نمود. سوليوان از مجموعه اسناد بدست آمده از لانه جاسوسي در تهران – كتاب نهم |