آخرين انقلاب قرن

انقلاب اسلامي به‌عنوان يك پديده سياسي، اجتماعي و به عنوان آخرين انقلاب قرن، انقلابي است كه معادلات جهاني را تحت تأثير خود قرار داد و وقايع و تحولات آن بسياري از تحليل‌گران را شگفت‌زده نمود و بازتاب اين انقلاب به گونه‌اي بود كه روزنامه‌ تايمز مي‌نويسد: «اوج‌گيري خيزش مذهب و انقلاب سراسر جهان را در نورديد و دنياي غرب به دليل انقلاب ايران بار ديگر اسلا م را كشف كرد.»(1) و اين روزنامه با وقوع انقلاب اسلامي ايران هم چنين مي‌نويسد: «براي اولين بار يك كشور مسلمان به طور موفقيت‌آميزي قدرت‌هاي بزرگ غربي را به مبارزه طلبيد و آنان را تحقير كرد.»(2) انقلابي كه نوام چامسكي متفكر معاصر آمريكايي از آن به اين گونه ياد مي‌كند كه انقلاب اسلامي ايران اولين عبور از خط قرمز آمريكا بود و ايران در سال 1979 از خط قرمزها گذشت، سرپيچي كرد و مستقل شد(3) و ساموئل هانتينگتون مي‌گويد: «پيروزي انقلاب اسلامي در سال 1979 در ايران مي‌تواند به عنوان نقطه آغاز جنگ پنهان تمدن‌هاي غرب و اسلام در نظر گرفته شود.»(4) امّا به راستي در بهمن ماه 1357 تحولي عظيم و شگرف در تاريخ ايران بلكه جهان اسلام و حتي جهان بشريت رخ داد كه متفكران و تحليل‌گران علوم سياسي، تاريخ نگاران و سياستمداران دنيا را به حيرت و تعجب واداشت و آن به خاطر پيروزي يك فكر، مكتب و ايدئولوژي و فرهنگ، پيروزي اسلام در ابعاد ايدئولوژيكي سياسي و فرهنگي آن، پيروزي و غلبه يك فرهنگ و تمدن بزرگ اسلام و در يك كلام به اين جهت كه انقلاب، انقلاب اسلامي بود(5) اگر انقلابي اين همه شگفتي آفريد و پيروزي‌هاي پي در پي و سريع كسب نمود و اگر ملتي با دست خالي چنين اراده خارق‌العاده‌اي پيدا كرد، همه آن را مي‌توان از اسلام و تشيع ديد و بر آن مباهات كرد و يكي از مسائل مهمي كه نظر اغلب تحليل‌گران انقلاب اسلامي ايران را به خود جلب كرده و ناظران خارجي را به حيرت انداخته بود اين واقعيت بود كه چگونه در اين انقلاب به ناگهان تمامي مردم تقريباً هم‌زمان و هماهنگ سربرداشته و قيام كردند و هم‌صدا خواستار تحول و تغيير اساس يعني سقوط رژيم شاه وبرقراري حكومت اسلامي شدند.(6) و اين همان چيزي است كه در باره آن مي‌گويند: اين اراده جمعي يك جنبه تئوريك دارد كه كمتر به چشم ديده شده است و به قول ميشل فوكو «مانند خدا يا روح شايد هرگز به چشم ديده نشود اما در تهران و در تمام ايران چنين اراده جمعي ملّتي مشاهده شد و يك عينيت مطلقاً روشن و ثابت باقي مانده است.»(7) و اين همان نكته جالبي است كه آرنولد توين‌بي مورخ معروف انگليسي تنها كسي كه (در دنياي غرب) تجديد حيات و عظمت تمدن اسلام و برقراري حكومت اسلامي را با عنوان پان اسلاميسم از ديدگاه خود پيش‌بيني كرده بود(8) مي‌باشد و اين همان تعبيري است به قول يك نويسنده هندي به نام ديليپ هيرو: «بسياري از مفسران، ايران را به عنوان يك نمونه‌اي از احياء اسلامي كه جهان اسلام را در طول دهه(‌هاي) گذشته در بر گرفته بيان مي‌كنند.»(9) و او در خصوص موفقيت و پيروزي انقلاب اسلامي مي‌گويد: «يك شگفتي (حتي) براي انقلابيون بود، همان‌طوريكه براي شاه و حاميان خارجي‌اش بود.»(10) و «ظهور امام خميني ـ رحمت الله عليه ـ به عنوان رهبر بلامنازع حركت انقلابي و شگفتي عمده ديگري بود.»(11) و بدون ترديد بايد گفت با وقوع انقلاب اسلامي در ايران دنيا شاهد رخداد و يك معجزه الهي بود و اين واقعيت است كه امام خميني ـ رحمت الله عليه ـ بدين گونه برآن تأكيد داشتند كه : «در يك تحول روحي در جامعه پيداشد كه من غير از آن كه بگويم يك معجزه بود، يك اراده الهي بود، نمي‌توانم اسم ديگري رويش بگذارم.»(12) و براستي «انقلاب اسلامي عظيم‌ترين انقلاب تاريخ است و همه مي‌دانيم اين كار عظيم در پرتو عظمت شخصيت امام خميني ـ رحمت الله عليه ـ پا گرفت»(13) و اين همان چيزي است كه برخي نويسندگان به آن اشاره كرده‌اند كه در حقيقت «انقلاب اسلامي ايران در ذات خود هيچ شباهتي با انقلاب‌هاي ديگري كه در قرن حاضر به وقوع پيوسته نداشته است»(14) رابرت كالستون دانشمند كانادايي از جمله نويسندگاني است كه به انقلاب اسلامي از اين ناحيه نگاه كرده است و مي‌گويد: «از نظر من كه يك غربي و فرد غير مسلمان هستم اين معجزه است كه يك انقلاب مكتبي و الهي بتواند در جهان امروز اين طور تحقق پيدا كرده و در جهت استقرار عدالت به پيش برود، اين انقلاب بدون شك از جانب خداوند حمايت مي‌شود.»(15)بنا بر اين در ضمن نقش اساسي مذهب و تشيع انقلابي در اين انقلاب نكته پر اهميتي كه همواره بدان توجه بايد نمود اين كه منشاء بسياري از شگفتي‌ها و سر رشته عمده ناباوري‌هاي تحليل گران غربي، الهي بودن اين پديده است همان‌طوري كه تدا اسكاچپول مي‌نويسد: «سقوط رژيم شاه و آغاز نهضت انقلابي ايران از 1977 تا 1979، يك شگفتي ناگهاني براي ناظرين خارجي بود. از دوستان شاه گرفته تا رونامه‌نگاران و دانشمندان علوم سياسي و اجتماعي و... همه ما حوادث انقلاب با حيرت و ناباوري نظاره مي‌كرديم، بالاتر از همه انقلاب ايران پديده‌اي كاملاً خلاف قاعده و طبيعت بود.(16)» از سوي ديگر ميشل فوكو انقلاب اسلامي ايران را يك انقلاب فرامُدرن خوانده و هم‌چنين معنويت گرايي سياسي را قلب تحليل خود از انقلاب اسلامي قرار داده است و مي‌گويد: «حكومت اسلامي از يك طرف، حركتي براي ارائه نقش دائمي و تعريف شده به ساختارهاي سنّتي جامعه اسلامي و از جانب ديگر، راهي براي وارد كردن ابعاد معنوي در زندگي سياسي بود.(17)

انقلاب معنوي

مايكل فيشر هم به اين انقلاب معنوي اشاره مي‌كند و مي‌نويسد: «براي ايشان (امام خميني) انقلاب صرفاً يك انقلاب سياسي و يا اقتصادي نبود، بلكه يك انقلاب معنوي هم بود كه مي‌بايست ارزش‌ها و معيارهاي حاكم بر دولت و رفتارهاي اجتماعي را تغيير دهد.»(18) و «انقلاب امام خميني حتي سير تطوري انسان را تغيير داد»(19) و جهانيان هم‌چنان تحت تأثير انقلاب معنوي او قرار دارند.»(20) و اين اعجاز و معنويت انقلاب ريشه در آن چيزي دارد كه حامد الگار انديشمند مسلمان آمريكايي به آن متذكر مي‌شود و مي‌گويد: «ريشه انقلاب به موضوع امامت در ديدگاه شيعه و مسأله غيت امام عصر ـ عج الله تعالي فرجه الشريف ـ و پيامد‌هاي سياسي آن عقيده ارتباط دارد كه تجلي عيني اعتقاد به نيابت است.»(21) در همين راستا ميشل فوكو درباره انقلاب اسلامي و مكتب تشيع و رهبري آن مي‌گويد: «تشيع با تكيه بر موضع مقاومت و انتقادي سابقه‌دار خود در برابر قدرت‌هاي سياسي حاكم و نفوذ عميق در دل انسان‌ها توانست نقش آفريني نموده و مردم را عليه رژيمي كه از مجهزترين ارتش‌ها را دارد و مورد حمايت آمريكا و ديگران برخوردار بوده را به خيابان بياورد.»(22) او درباره نقش رهبري شيعه يعني امام خميني ـ رحمت الله عليه ـ مي‌گويد: «شخصيت آيها... خميني ـ رحمت الله عليه ـ پهلو به افسانه مي‌زند، هيچ رهبري سياسي، نمي‌تواند ادعا كند كه مردمش با او پيوندي چنين نيرومند دارند.»(23) و اين پيوند مسلماً به خاطر مكتب تشيع و اعتقاد راسخ مردم به تشيع و رهبري آن مي‌باشد. تدا اسكاچپول در باره تشيع و نقش آن در انقلاب نوشت: «انقلاب اسلامي توسط مجموعه‌اي از شكل‌هاي فرهنگي و سازماني ريشه‌دار و اسلامي شيعي و اسطوره بنيادين تشيع يعني امام حسين ـ عليه السلام ـ و شبكه مساجد و روحانيت و... به گونه‌اي هوشيارانه ساخته شد.»(24) مرحوم حميد عنايت از انديشمندان مسلمان ايراني هم‌ چنين آورده است: «اسلام شيعي منبع اصلي و زمينه‌ساز انقلاب اسلامي‌ بوده است و لذا تشيع را مي‌توان همان عنصري دانست كه انقلاب ايران را از ساير انقلاب‌هاي عصر ما متمايز مي‌كند و به همين علت بايد ويژگي‌هاي آن را در همين امر جستجو كرد.» و اين هماني است كه حامد الگار به آن توجه كرده است و مي‌گويد «مي‌بينم كه تمام حوادثي كه در پيشبرد انقلاب مؤثر بوده است جنبه اسلامي و ديني داشته و اطاعت اكثريت قاطع مردم از دستورهاي حضرت امام راحل بي‌نهايت مهم بوده است... و يكي از علل اين‌كه انقلابي شبيه انقلاب ايران را تا به حال در هيچ كدام از كشورهاي اسلام شاهد نبوده‌ايم وجود همين رهبري و نقش رهبري علماء و روحانيون بوده است، يعني در مكتب تشيع مسأله تقليد و اطاعت از مرجع جامع‌الشرايط البته در مسائل ديني بسيار مهم است.»(25) دكتر منصور معدل استاد دانشگاه انگلستان معتقد است كه: «ويژگي اصلي انقلاب ايدئولوژي است. تصور انقلاب ايران بدون توجه به نقش اسلام شيعي در ايجاد و تداوم جنبش انقلابي 57 و تأثير آن در شكل‌گيري پيامدهاي انقلابي بسيار مشكل است.»(26) البته سرگين بابورين سياستمدار برجسته روسي علاوه بر مذهب جنبه ديگر را هم مورد توجه قرار داده و به آن اشاره مي‌كند كه: «انقلاب اسلامي نه تنها يك جنبش بزرگ مذهبي بلكه تحول سياسي همراه با عدالت اجتماعي، استقلال و آزادي براي مردم بود.»(27) و پروفسور حامد الگار همينطور به لحاظ ديگر متذكر مي‌شود كه: «اين انقلاب در عين حال كه ريشه در ديانت و مذهب اسلام داشت از سوي ديگر كاملاً با همكاري و همدلي توده مردم ايران اتفاق افتاد.»(28)

احساس نياز مردم ايران به حكومت مذهبي

يعني «مردم ايران به يك حكومت مذهبي احساس نياز مي‌كردند»(29) يا به قول تدا اسكاچپول: «انقلاب ايران آشكارا آن‌قدر مردمي بود و آن‌قدر روابط سياسي و بنياد‌هاي فرهنگي ‌ـ‌ اجتماعي و اقتصادي ـ اجتماعي را در ايران تغيير داد كه حقيقتاً نمونه‌اي از انقلاب‌هاي اجتماعي ‌ـ ‌تاريخي بزرگ ‌مي‌باشد»(30) بنابراين اين واقعيت غير قابل انكار مي‌باشد كه نفوذ و حكومت شيعه بر قلب‌هاي مردم بود كه اين تحول و آرزو‌هاي ديرينه‌اي چون استقلال و آزادي را به ارمغان ‌آورده و انقلاب اسلامي را به عنوان نمونه‌اي از انقلاب‌هاي اجتماعي ‌ـ ‌تاريخي بزرگ به شمار آورد و اين تحول بزرگ يعني انقلاب اسلامي اين انديشه را كه معتقد بود دنياگرايي در حال به تحليل بردن مذهب است و هيچ چيز نمي‌تواند مانع آن شودرا باطل كرده و ديدگاه برخي چون فرانتس فانون كه درباره تأثير مثبت مذهب در جنبش‌هاي اجتماعي بدبينانه نگاه مي‌كردند، را باطل كرده (31) را بطور عيني اشتباه و نادرستي آن را آشكارا ظاهر نمود پس به‌طور مسلم مي‌توان اظهار داشت: «شكل انقلاب و سرعت اجراي آن مديون سنت اعتراضي مذهبي مردم بود.»(32) و افزون برآن همانطور كه ميشل جانسون درباره انقلاب ايران اظهار داشت كه: «مي‌توان به طور حتم گفت كه انقلاب ايران نخستين پيروزي مسلمين بر غرب، از قرن 16 به اين طرف محسوب مي‌شود و نكته اين جاست كه اسلام عامل هدايت كننده اين انقلاب بوده و هيچ يك از اسم‌هاي غربي در آن نقشي نداشتند.»(33) در واقع همانطور كه اشاره كرديم اين انقلاب اين عظمت را از اسلام و مكتب تشيع دارد و اين همان امري است كه حتي ناظران غربي هم نمي‌توانند آن را پوشيده بدارند از جمله پروفسور ويليام بيمان معترف است كه امام ـ رحمت الله عليه ـ «با عقايد مذهبي كه غرب آن‌ها را كهنه و قرون وسطايي مي‌دانست جهان را تكان داد.»(34)

مطالعه بي‌طرفانه‌اي در مورد انقلاب ايران

بنابر اين در اين جا مي توان گفت: چه نويسندگان داخلي و چه خارجي كه مطالعه بي‌طرفانه‌اي در مورد انقلاب ايران انجام داده‌اند به اين امر اعتراف دارندكه عنصر مذهبي شيعي در جاي جاي انقلاب حضور و ظهور داشته و دارد. و در مجموع با همه ديدگاه‌ها و نظرات مثبت و يا منفي كه از ناحيه غرب مطرح گرديده است، نقش اساسي و كليدي معنويت و تشيع را كه باعث حدوث و بقاء و ماندگاري انقلاب و بازتاب جهاني شده است را مي‌توان گوشزد نموده و برآن تأكيد فراوان داشت و ديگر اظهاراتي را كه از جنبه‌هاي ديگري به انقلاب نگاه كرده‌اند را به گفتارها و نوشتارهاي موجود احاله مي‌دهيم، چرا كه در اين مختصر مجالي براي طرح همه آن‌ها نيست.

امام خميني و انقلاب اسلامي در بيان جهان معاصر

اگر چه پيرامون بازشناخت انديشه ها و افكار و نقش امام در انقلاب اسلامي تاكنون مقالات بسيار و كتابهاي فراواني تاليف يافته است ولي اين بدين معني نيست كه تمام ابعاد آن بزرگمرد را شناخته اند و در معرفي شخصيت امام به پايان راه رسيده ايم. بي ترديد تصوير امام در ذهن و زبان تمام انديشمندان سياستمداران، حاكمان و متفكران و سياسيون جهان يكسان و مشابه نيست. انتظار اينكه دشمنان انقلاب اسلامي و امام و اردوگاه هاي وابسته به آنها چهره واقعي و الهي امام را ترسيم كنند بيهوده است. اما حقيقت و عظمت امام به حدي است كه در بررسي تحليلها، مصاحبه ها و تاليفهاي بيگانگان حتي مخالفان امام و انقلاب هم حقيقت و عظمت امام پوشيده نمي ماند. بيانات و اظهارنظرهاي عاشقانه و از سر ارادت و علاقه مسلمانان جهان در توصيف و تعريف امام هم جاي شگفتي ندارد. تاكنون بسياري از شاگردان امام، همراهان امام و رهروان امام به مناسبتهاي مختلف چون شروع نهضت، چگونگي تكوين و شكل گيري انقلاب، فراز و نشيبهاي تاريخ انقلاب، استراتژي و ديپلماسي انقلاب، بازگشت امام، و سرانجام ارتحال امام و پس از آن جانشيني و ادامه رهبري و استمرار انقلاب مصاحبه ها، سخنراني ها، بيانات و حتي تاليفاتي را به يادگار گذاشته اند. آنان در عين حال كه بعضا تكراري است اما از نكات بسيار مهم و حكمت آموزي برخوردارند كه برخي حتي به تحليلي مستقل نيازمندند. بدين ترتيب محور و منبع تحرير اين مقاله «امام در انديشه جهان است » يا «امام و انقلاب از منظر جهانيان» فرض بر اين است كه خوانندگان محترم اين مقاله دقيقا از شرايط اجتماعي - سياسي - فرهنگي و حكومتي ايران حتي قبل از اولين جرقه هاي آتش انقلاب (يعني خرداد 42) آگاهي دارند و لزومي ندارد قبل از ورود به اصل مقاله به ترسيم دوباره آن شرايط بپردازيم.

تغيير سياست ايران

يكي از بركات انقلاب اسلامي و نهضت امام خميني را بايد تغيير سياست ايران در برابر ابرقدرتها دانست. ايران كشوري بود وابسته و جز اقمار بلوك غرب و در همسايگي آن ابرقدرت شرق قرار داشت و همين موقعيت جغرافيايي و ژئوپوليتيكي براي غرب و شرق آنرا از اهميت و جايگاه ويژه اي برخوردار كرده بود. اين بماند كه در سالهاي دور حتي قدرتهاي موجود آن روز ايران را به سه قسمت تقسيم كرده بودند، قسمتي از شمال تا ميانه ايران زير نفوذ روسيه و منطقه اي از جنوب تا ميانه وابسته بود به آنچه امروز به جهان غرب موسوم شده است. آن روز انگليسي ها منشاء قدرت بودند، و قسمت ميانه ايران به منطقه بي طرف موسوم بود. از همان گذشته هاي دور، دو قدرت برتر جهان به ايران چشم دوخته و هرگز از آن غافل نبودند. براي برخي افراد مغرض نتايج بدست آمده از استقلال ايران كاري عادي يا ساده است و حتي گامي فراتر از آن، معتقدند كاري نشده است. لازم است به تحليل سخنان معاون پارلمان روسيه آقاي الكساندر ونگروفسكي در سالهاي 73-1372بپردازيم بلكه تا حداقل كينه ورزان به استناد اقرار سخنان ايشان اندكي به جاده هدايت نزديكتر شوند. مي دانيم كه روسيه يكي از قدرتهايي بود كه در ايران نفوذ و جايگاهي خاص داشت. اگر محمدرضا پهلوي به نحوي روسيه را راضي نمي كرد و بگونه اي با او كنار نمي آمد، هرگز نمي گذاشت و اجازه نمي داد كنار گوش رهبران كرملين با وجود چند هزار كيلومتر مرز مشترك آبي - خاكي، ايران پايگاه امريكا باشد. اصولا شوروي چندان خوشحال نبود كه يكي از بزرگترين همسايگانش در اختيار امريكا باشد. البته هر دو ابرقدرت سعي داشتند در مراكز حساس ايران عوامل و نيروهايي را حتي در نقش جاسوس و غيره وارد كنند. بخصوص نسلي كه در آغاز دهه سوم انقلاب در اوج جواني است بايد بداند كه حتي پس از پيروزي انقلاب اسلامي و تثبيت نظام اسلامي و فعاليت ارگانهاي سياسي - حقوقي و فرهنگي كشور وقتي ايران تصميم گرفت گازي را كه مجاني به روسيه ارسال مي شد ببندد، براي روسيه بسيار ناخوشايند بود و نمي توانست واقعيت استقلال خواهي و مستقل زيستي ايرانيان را درك كند. تا چه رسد به اينكه دولتمردان ايراني حتي خواهان فروش گاز باشند و روسيه اي كه ساليان سال گاز ايران را مجاني مي برد. اينك به ازاي گاز، وجهي پرداخت كند. اصولا روسيه خيلي كندتر و با درنگ و تامل بيشتر از غرب به طرح و قبول برخي از واقعيات جهان اقرار مي كند از نظر صاحب اين قلم اين سخنان آقاي الكساندرو نگروفسكي بيشتر يك اعتراف و اقرار بزرگ تاريخي است تا يك مصاحبه عادي و تعارفاتي. نخست عين سخنان ايشان را مي آوريم و پس از آنان به نكاتي از متن مصاحبه ايشان مي پردازيم:

مسكو - خبرگزاري جمهوري اسلامي: معاون دوماي روسيه ضمن تاكيد بر لزوم گسترش روابط دوستانه اين كشور با جمهوري اسلامي ايران براي خنثي كردن توطئه هاي بين المللي امريكا تصريح كرد، ايران بزرگترين و با حيثيت ترين كشور منطقه در آخر قرن جاري است.

الكساندر و نگروفسكي در گفتگوي اختصاصي باخبرگزاري جمهوري اسلامي در مسكو از ايران به عنوان يكي از مراكز عمده ژئوپوليتيكي آسيا نام برد و تاكيد كرد «آنچه در ايران به وقوع مي پيوندند مي تواند تاثير بسيار عظيمي در اروپا و آسيا داشته باشد.» وي اعتراف كرد انقلاب اسلامي به رهبري امام خميني (ره) بر قسمتهاي زيادي از شوروي سابق كه قبلا زير نفوذ كمونيسم بود تاثير فراواني گذاشته است.

ونگروفسكي از جنگ عراق عليه ايران به عنوان توطئه مشترك رژيم صهيونيستي و حكومت كمونيستي شوروي سابق عليه جمهوري اسلامي ايران نام برد و يادآور شد تضعيف عراق و ايران به نفع آنها بود.

وي با تاكيد بر اينكه ايران براي روسيه جديد اهميت فراواني دارد، افزود ما پس از خروج سربازان ارتش سرخ از افغانستان نزديك شدن جهان اسلام به سر حدات روسيه و تلاش امريكا براي تاثير بر نقشه ژئوپوليتيك آرزو داريم دولت دوستي چون جمهوري اسلامي ايران كه مي تواند ضامن ثبات منطقه و حلال برخي از مشكلات فعلي جهان باشد داشته باشيم. (35)

كشوري كه از جهاتي زير سلطه شوروي سابق بوده است، اينكه بجايي رسيده است كه روسيه روي نزديك شدن جهان اسلام (بخصوص ايران) به سر حدات كشورش حساب كند. بي ترديد معاون پارلمان روسيه فردي نبوده است كه از روي بي تجربگي اين حرفها را بزند، چنين افرادي كه در موضع اجرايي بالا در كشور قدرتمندي چون روسيه قرار دارند همه حرفهايشان حساب شده و معقولانه است.

اقرار به استقلال ايران

آقاي ونگروفكسي ضمن اقرار به استقلال ايران، ايران را براي حل مشكلات منطقه داراي نقش و نفوذ مي داند. بي ترديد اين سخنان و صدها نمونه ديگر از شخصيت هاي معروف جهان مبني بر عظمت و استقلال انقلاب اسلامي همه به رهبري حكيمانه حضرت امام خميني برمي گردد.

يكي از متفكران آزادانديش كه به مطالعه نسبتا خوبي پيرامون امام و تاريخ نهضت اسلامي ايران، بخصوص با تكيه و تاكيد بر منابع ايراني پرداخته است نتيجه تحقيق و پژوهش چنين بازگو مي كند:

آقاي احمد هوبر، اهل سوئيس:

هنگامي كه من از سال 79 - 1978 (57 - 1356) شروع به مطالعه درباره امام خميني بخصوص از منابع ايراني كردم مطلقا شگفت زده شدم؛ چرا كه امام خميني اولين رهبر مذهبي در قرن ماست كه انقلابي را به وجود آورد كه همزمان سه وجهه مذهبي، سياسي و فرهنگي را در خود جمع كرده است. تمام انقلابيون قرن ما - شما در اين زمينه هر رهبر انقلابي را مي توانيد نام ببريد: نظير لنين، مائوتسه تونگ هر کدام يك انقلاب سياسي و اجتماعي را به وجود آوردند؛ اما از نظر مذهب افرادي غيرمذهبي، و در حقيقت بويي از مذهب نبرده بودند و واقعا كافر بودند؛ در صورتيكه امام خميني اولين رهبر انقلابي بود كه برايش دين، سياست و فرهنگ از هم جدا نبود و اين احتمالا دليل موفقيت شايان انقلاب اسلامي ايران است، و به همين دليل نيز ادامه خواهد يافت. اما انقلابهاي ديگر نتواستند دوام بياورند.

مي دانيم كه انقلاب روسيه امروز يك پديده مرده، فاسد و كاملا ارتجاعي شده است و اكنون كشور شوروي همه چيز هست الا آن چيزي كه مردم و انقلابيون روسيه در 1917 به آن اميد بسته بودند. انقلاب چين نيز هم اكنون مشغول وارد كردن روشهاي امريكايي است و قصد بازگشت به سيستم سرمايه داري را دارد و اين انقلاب، يعني مائوئيسم، نيز به پايان خود رسيد؛ در صورتيكه انقلاب اسلامي مبناي كاملا متفاوتي دارد و اين ثمره كار، منحصر به امام خميني بود.

مورد ديگري كه نسبت به آن در مورد امام شگفت زده هستم آن است كه او مرد سالخورده اي است. اگر شما نگاهي به رهبران انقلابي قرن ما بيفكنيد خواهيد ديد كه همگي آنها جوان و يا ميان سال بوده اند، اما امام خميني در زمان پيروزي انقلاب مرد سالخورده اي بود كه بخش عظيمي از زندگيش را پشت سر گذارده بود و اين مرد سالخورده، انقلابي واقعي را آغاز مي كند و مسئله شگفت انگيز اينكه اين مرد كهنسال طوري نسل جوان را در سرتاسر دنيا تحت تاثير قرار داده كه تاكنون و يا لااقل در طول 200 تا 300 سال اخير سابقه نداشته است، و اين كاملا خارق العاده است؛ و چرا امام خميني توانست اين كار را انجام دهد، به خاطر اينكه همانطور كه من درباره او شنيده و يا در كتابهايي كه غربيها منتشر مي كنند خوانده ام - و در حاليکه آنها به هيچ وجه با انقلاب اسلامي دوست نيستند - تمام آنها گفته اند كه امام خميني يك شخصيت منحصر به فرد و كامل است.

------------------------------------------ 

پي نوشت ها:

(1) . به نقل از عصر امام خميني، مير احمد رضا حاجتي، بوستان كتاب، ص 32، و ر.ك به امام و انقلاب در آيينه انديشه جهان، روابط عمومي بهزيستي مازندران ص 71 و 72

(2) . همان ص 32 و ر.ك به روزنامه جمهوري اسلامي، 19/11/68

(3) . ر.ك به روزنامه رسالت، 16/4/81 ،ص 11

(4) . به نقل از روزنامه رسالت ، 13/3/83

(5) . دكتر منوچهر محمدي، تحليلي بر انقلاب اسلامي، انتشارات اميركبير، تهران 1378، ص 18

(6) . همان ص 100

(7) . كلر برير، پير بلانشه، ايران: انقلاب به نام خدا، ترجمه قاسم صنعوي، ص 255، ( ر.ك به منوچهر محمدي ، همان ص 102)

(8) . دكتر منوچهر محمدي، همان ص 21 (به نقل از كتاب تمدن در بوته آزمايش، آرنولدتوين‌بي، 1947)

(9) . ديلپ هيرو، مقدمه كتاب ايران تحت حكومت روحانيان Iran under the Ayatollahs (ر.ك به منوچهر محمدي، همان ص 222)

(10) . همان ص 217

(11) . همان ص 218

(12) . امام خميني، صحيفه نور 23/2/8

(13) . فريدي، روزنامه اطلاعات 13/4/68 0ر.ك، كتاب عصر امام خميني، ميراحمدرضا حاجتي، بوستان كتاب، ص 33)

(14) . پروفسور محمد حسين هدي (خاورشناس مقيم اتريش، كيهان، 25/11/72 (ر.ك عصر امام خميني، همان ص33)

(15) . رك به عصر امام خميني، همان ص31

(16) . ر.ك به كتاب انقلاب اسلامي و چرايي و چگونگي رخداد آن، نهاد نمايندگي مقام رهبري در دانشگاه‌ها، نشر معارف، 1380، ص 14

(17) . ر.ك به انقلاب اسلامي و چرايي و چگونگي رخداد آن، همان ص 148و 149

(18) تحليلي بر انقلاب اسلامي، منوچهر محمدي، انتشارات امير كبير، ص 160، و مايكل فيشر، ايران در منازعه مذهبي تا انقلاب ص 190

(19) . لينسر (پروفسور اتريشي)، كيهان هوايي، 25/7/73، ر.ك به عصر امام خميني، همان ص 28

(20) . آنتونيو مدانو، (نويسنده اسپانيايي) ر.ك عص امام خميني ص 28

(21) . حامدالگار، انقلاب اسلامي در ايران به نقل از انقلاب اسلامي و ريشه‌هاي آن، مأخذشناسي توصيفي، ص48

(22) . انقلاب اسلامي، چرا و چگونگي رخداد آن. همان ص 148و 149

(23) . همان

(24) . تدا اسكاچپول، اسلام شيعي در انقلاب ایران  به نقل از منوچهر محمدي، انقلاب اسلامي، نشر معارف، 1381، ص 276

(25) .حامد الگار، روزنامه رسالت، 20/11/79، ص16

(26) . دكتر منصور معدل، طبقه، سياست و ايدئولوژي در انقلاب

(27) . هفته‌نامه صبح صادق، 20/11/82، ص 3

(28) . حامد الگار، روزنامه رسالت 21/3/83، ص 17

(29) . همان

(30) . تدا اسكاچبول، پيشين

(31) . منصور معدل، طبقه و سياست و ايدئولوژي در انقلاب، مركز بازشناسي اسلام و ايران ص 173.

(32) . مايكل فيشر، ‌پيشين، ص 190

(34) . ر.ك به عصر امام خميني ـ رحمه الله عليه ـ ، همان، ص 32

(35) . ر.ك به عصر امام خميني ـ رحمه الله عليه ـ ، همان، ص 28

(36) . روزنامه رسالت‏شماره 265 سال 1373.

منوچهر اكبري - مجله حضور، ش 27(با تلخيص)

مرکز مطالعات و پژوهش هاي فرهنگي حوزه علميه